‘Olijfolie gezond’ berust op 5 fabels. Deze 3 feiten kloppen wel.

Er zijn toch mensen die écht langer leven dankzij olijfolie? Of leven die mensen daar over het algemeen veel gezonder? Oorzaak en gevolg lopen soms een beetje door elkaar. Daarom doken we dieper in de veel gestelde vraag:

Is olijfolie is goed voor je gezondheid?

Wereldwijd staat olijfolie bekend als één van de gezondste oliën. Google het maar. Je hoeft niet lang te zoeken om erachter te komen dat mensen langer en gezonder lijken te leven in regio´s waar veel olijfolie wordt gegeten. Waar komt dat door?

Veel voedingswebsites duiken over elkaar heen om hier iets over te vertellen. Maar pas op! Met de beste intenties worden vaak veel onwaarheden vertelt. Onderzoeken worden verkeerd geïnterpreteerd. Hierdoor worden conclusies, vaak aantrekkelijke statements, als waarheid aangenomen. En de volgende blaast dit verhaal nog een beetje verder op.

Het gevaar? Wanneer we lifestylekeuzes maken op basis van verkeerde kennis, dan doen we ons lichaam meer kwaad dan goed. In dit artikel vatten we voor je samen hoe je olijfolie écht gezond kan gebruiken en welke gezondheidsvoordelen fabels blijken.

Extra vierge gezond? 5 fabels.

Laten we maar gelijk met de deur in huis vallen; niet alles wat je leest over hoe olijfolie gezond voor je is, is waar. Hiermee zeggen we niet dat het ongezond is. Wat we wel willen laten zien is dat dit product niet alle gezondheidsvoordelen heeft, die je dacht dat het had.

Misschien dat je hierdoor minder vaak of minder veel olijfolie wilt eten. En voor sommige koolhydraatarme recepten kan je beter een andere olie kiezen. Oordeel zelf.

Beschermt tegen hart -en vaatziekten. Fabel!

Dat olijfolie beschermt tegen hart- en vaat ziekten is misschien wel de hardnekkigste fabel over dit product. Waar komt deze fabel vandaan? Onverzadigd vet is beter dan verzadigd vet. En plantaardige olie bestaat uit onverzadigd vet.

Maar dat het minder slecht is, betekent niet automatisch dat het goed voor je is. Een suikervrije frisdrank is gezonder dan de originele variant, maar is nog steeds niet goed voor je. De onverzadigde vetten zijn grotendeels enkelvoudig verzadigd vet.

Meervoudig onverzadigde vetten hebben een veel sterkere positieve invloed op een gezond hart en gezonde aderen dan enkelvoudig onverzadigde vetten.

Bevat veel antioxidanten. Fabel!

Olijfolie bevat veel antioxidanten is ook een zwaar overdreven claim. ‘Anti oxidanten’ lijkt wel het toverwoord van gezonde voeding. Daarom lezen we graag dat alledaagse ingrediënten ineens gezondheidsbommetjes zijn.

Waar komt deze fabel vandaan? Deze olie bevat vitamine E en K. Dit zijn inderdaad antioxidanten. Maar dit verzuimen de schrijvers van dergelijke claims te zeggen; ze komen voor in heel kleine, bijna verwaarloosbare hoeveelheden.

Een vergelijking. Lijnzaadolie heeft 3 keer zo veel vitamine E. Noten, zaden, avocado’s, het zijn enkele voorbeelden van plantaardige producten die veel meer vitamine E bevatten dan olijfolie.

50 gram walnoten? 2x zoveel als 100 gram olie! En zeg nou zelf, wie eet er nu 100 gram olie?

Beschermt tegen Alzheimer. Fabel!

Dat olijfolie beschermt tegen Alzheimer is een klassiek voorbeeld van een overtrokken conclusie. Waar komt deze fabel vandaan?

Het is een feit dat ontstekingen in het lichaam het risico op Alzheimer vergroten. Olijfolie bevat eleocanthal. Dit heeft een ontstekigsremmende werking (zie feit #2).

Maar of de ontstekingsremmende werking in olijfolie een significante waarde heeft op het voorkomen van Alzheimer bij mensen, is nog niet vastgesteld. Bij muizen lijkt het overigens een positief effect te hebben, dus wie weet.

Ons advies? Beter kies je (waar mogelijk) voor een olie met veel omega 3 en weinig omega 6, zoals lijnzaadolie, dat is pas écht ontstekingsremmend.

Verlaagt LDL (het slechte) cholesterol. Fabel!

Wanneer je het over vetten hebt, komt cholesterol altijd om de hoek kijken. Daarom lees je op veel sites het statement dat olijfolie goed is voor je cholesterol. Wij bestempelen dit als een fabel! Waar komt dit verhaal vandaan?

Om hier achter te komen, moet je diep in de studies duiken. En dat deden wij. In bijna elke studie die concludeerde dat mensen hun LDL-cholesterolwaarden verlaagden na het gebruik van olijfolie, gebruikten de proefpersonen olijfolie in plaats van verzadigde voedingsvetten. Dus olie in plaats van boter.

Welnu, natuurlijk zal het LDL-cholesterol lager zijn wanneer boter vervangen wordt door olijfolie. Want het feit is dat de hoeveelheid verzadigd vet en cholesterol afnemen wanneer je boter uit je dieet schrapt. Maar olijfolie is dus niet de óórzaak van de verlaging van LDL-waarden.

Olijfolie goed voor het hart. Nog een fabel!

De fabel dat olijfolie goed is voor je hart is  hardnekkig. Waarschijnlijk omdat er meerdere verhalen over de ronde gaan. Deze kom je ook vaak tegen. Het gaat over plantensterolen en plantenfenolen, kleine stofjes in onze voeding.

Het is een feit dat plantensterolen -en fenolen zorgen voor het verlagen van cholesterolwaarden. Daarmee zijn ze dus gunstig voor onze gezondheid. Het is ook waar dat olijfolie wat van deze goede stofjes bevat. Alleen, helaas, zijn de hoeveelheden niet zo spectaculair.

Studies hebben zelfs aangetoond dat de stofjes in plantaardige oliën zoals in olijfolie, geen significant effect hebben op ons cholesterol. In bijna alle groenten, zaden en noten vind je dezelfde stofjes, maar in veel grotere hoeveelheden. Daar dragen plantensterolen -en fenolen dus wél bij aan de gezondheid van jouw hart.

Dit waren ze, de 5 fabels over hoe goed olijfolie is voor ons lichaam. Natuurlijk is olijfolie niet direct ongezond. Zelfs in de fabeltjeskrant kan je lezen dat er een hoop goede stofjes en gezonde vetten inzitten. Hoe helpen deze stofjes ons lichaam dan wél?

Lees deze post als je inzicht wilt krijgen welke vetten écht goed voor je zijn.

Wat je écht moet onthouden over vetten en olieën

Voordat we verder gaan over olijfolie is het belangrijk om even de basiskennis over vetten op te frissen. Hoe zat het ook al weer? Om te beginnen; vetten kun je onderverdelen in:

• Onverzadigde vetzuren (vloeibaar bij kamertemperatuur, zoals olijfolie); en
• Verzadigde vetzuren (hard bij kamertemperatuur, zoals boter)

De onverzadigde vetten onderscheiden we vervolgens in:

• Enkelvoudig onverzadigde vetzuren
• Meervoudig onverzadigde vetzuren

Wat moet je onthouden:  onverzadigde vetten zijn gezonder dan verzadigde vetten. Hoe meer onverzadigd een vet is, des te gezonder is het. Een goed voorbeeld van een meervoudig onverzadigd vet, het gezondste vet, is omega 3 (alfa linoleenzuur).

Over hoeveel vetten per dag goed zijn kan je lezen in deze post.

Wat is olijfolie?

Nu dat je weet hoe vetten zich onderscheiden kunnen we eens wat inzoomen op onze zogenoemde held mr. Olijfolie. Zoals de meeste oliën, boters en andere vetrijke producten bestaan ze niet uit maar één soort vet, maar uit een combinatie van verschillende vetten. Dit noemen we ook wel het ´vetprofiel´. Het vetprofiel van olijfolie ziet er als volgt uit (bron):

De vetten in olijfolie

Je weet nu dat onverzadigde vetten gezonder zijn dan verzadigde vetten. Als je kijkt naar de vetten in olijfolie, kan je concluderen dat het inderdaad wonderbaarlijk gezond is. Immers: veel meer onverzadigde vetzuren dan verzadigde vetzuren.

Maar, het gehalte meervoudig onverzadigde vetzuren is niet erg hoog. Dit is, zoals je weet, het gezondste vet. Is er dan een olie die nóg gezonder is dan olijfolie? Ja, absoluut.

De échte winnaar is lijnzaadolie. Deze held der oliën heeft niet alleen veel meer onverzadigde vetten dan olijfolie, maar ook de verhouding omega 3 en 6 is vele malen gunstiger in lijnzaadolie. Dit heeft een enorm effect op de ontstekingswaarde in je lichaam, de bron van veel ziektes. Bovendien behoort lijnzaad tot een van de meest vezelrijke voedingsbronnen en bevat de olie wel 3,5 keer zoveel vitamine E als olijfolie.

TIP: Wil je vaker genieten van olijven? (Dit is altijd een goed idee). Probeer dan dit Keto Vis Recept van Kabeljauw met Olijvensaus.

Waarom is olijfolie dan toch zo populair?

De reden waarom olijfolie toch veel meer in de belangstelling staat, is omdat het een relatief goedkope olie is. En dat is fijn, want het is ook veelzijdig in gebruikt. Olie van olijven is goed bestand tegen hitte, dus je kan er goed mee koken.

Dankzij deze populariteit, en de hype omtrent het Mediterrane dieet, is er veel meer onderzoek gedaan. We lezen hierdoor meer over de effecten van olijfolie dan over de (gunstigere) effecten van de concurrent lijnzaadolie.

In veel posts over olijfolie lees je dezelfde lijst met gezondheidsredenen. Het probleem is echter dat veel schrijvers de wetenschappelijke studies waarover ze rapporteren niet volledig ontleden. Persberichten worden niet in twijfel getrokken. Feiten worden vertekend. Headlines worden sensationeel. En dat geldt ook voor ´de waarheid´. Dit zijn de 3 headlines die gebaseerd zijn op echte feiten:

3 Feiten

Hittebestendige olie. Feit!

Een olijfolie van gemiddelde kwaliteit (extra vergin) heeft een rookpunt dat ligt rond de 190ºC. Dit betekent dat je de olie goed kan gebruiken voor koken, en bakken onder de 190ºC.

Maar ga je bakken, braden of frituren boven deze temperatuur, dan kun je beter een andere olie met een hoger rookpunt kiezen. Voor salades en koude gerechten raden we lijnzaadolie aan, die is veel gezonder, maar kan niet worden verhit boven de 100 ºC.  

Olijven werken ontstekingsremmend. Feit!

Een feit is dat het bestanddeel Oleocanthal, een anti-oxidant dat van nature in olijven voorkomt, een ontstekingsremmende werking heeft (bron). Veel klachten en ziektebeelden in ons lichaam zijn het gevolg van ontstekingen.

Het is nog niet zeker of dit effect op de conto van Oleocanthal mag, maar het feit is wel dat olijfolie  een ontstekingsremmend effect heeft. Wat we wél met zekerheid weten is dat het eten van veel verzadigd en enkelvoudig onverzadigd vet ontstekingsbevorderend werkt. Veel belangrijker is dus om ervoor te zorgen dat je zo min mogelijk ontstekingen verkrijgt. .

Het Mediterrane dieet lijkt goed voor je gezondheid. Feit!

De gezondheidseffecten van extra vierge olijfolie zijn alleen aangetoond in onderzoeken naar olijfolie als onderdeel van het Mediterrane dieet. Dit is in combinatie met het gezonde eet- en leefstijl in diezelfde gebieden.

Welke gezonde levensstijl kenmerkt het mediterrane dieet? Regelmatige beweging, een grotendeels plantaardig dieet, niet roken, weinig stress, geen of matig alcoholgebruik en het eten van veel vezels en peulvruchten, in combinatie met het hebben van een duidelijke sociale rol en levensdoel (bron).

Om te onthouden. Het is dus zo dat in de keuken olijfolie een goede en gezonde olie is omdat je het goed kan verhitten. Het onderschrijven van grote gezondheidsvoordelen aan de olijfolie is wat voorbarig. Het Mediterraanse dieet is veel meer dan een grote scheut olijfolie in elk gerechtvoor een lang en gezond leven.

Wil je iets meer leren over deze levensstijl? Dit is de Mediterane voedsel piramide.

Ten slotte: 6 Meest gestelde vragen

We krijgen veel vragen over olijfolie. Ma geeft antwoord op de top 6 van de meest gestelde vragen over de wereldberoemde olijfolie:

1.     Is olijfolie gezonder dan boter?

Ja, voedingsmiddelen die rijk zijn aan enkelvoudig onverzadigde vetten zoals olijfolie zijn beter dan voedingsmiddelen vol verzadigde (en trans) vetten, zoals in boter en margarine. Maar, omdat iets “beter” is, wil nog niet zeggen dat het goed voor je is.

2.     Kun je bakken in olijfolie?

Ja. Er zijn veel verschillende soorten olijfolie die elk een ander rookpunt hebben. Het rookpunt bepaalt bij welke temperatuur de olie ongezond wordt. Een extra vierge (virgin) olijfolie van gemiddelde kwaliteit heeft een rookpunt rond de 190ºC. Je kan er dus prima mee bakken tot 190ºC.

3.     Kan je frituren in olijfolie?

Ja, als je frituurt op de laagst mogelijke temperatuur (175ºC) en met een olijfolie die niet extra vierge is.

4.     Is dat gezond, olijfolie in je oor?

Het is niet bewezen dat olijfolie in je oor helpt tegen overmatige productie van oorsmeer of oorontstekingen, maar ook is er geen bewijs dat het kwaad kan. In een studie uit 2013 (bron) toonde aan dat olijfolie in je oor juist zorgt voor meer oorsmeer maar dat het er wel makkelijk uitgehaald kon worden. Een eerder onderzoek (2010) bevestigde dat olijolie in je oor als behandeling beter werkt dan helemaal niks doen, maar dat het niet beter is dan een voorgeschreven middel van de dokter.

5.     Olijfolie in je haar. Een goed idee?

Ja. Niet alleen olijfolie maar eigenlijke alle plantaardige oliën van biologische afkomst zijn een goed alternatief voor reguliere crémespoelingen. Vitamine E en de onverzadigde vetten in de olieën zorgen voor gezond en glanzend haar. Daarnaast heeft elke olie nog specifieke eigenschappen zoals de oleocanthal in olijfolie (ontstekingsremmend).

6.     Wat is de beste?

De beste olijfolie is die in een donkergekleurde fles, extra vierge en van biologische afkomst. Uit deze test van het AD in juni 2020 kwam de Bertolli Olio extra vergine het beste uit de test. De olijfolie Primadonna extra olijfolie uit Spanje kreeg een glansrijke 3^e plaats, Jumbo stond op nummer 4 met Jumbo olijfolie extra vierge en AH olijfolie extra vierge van de AH op plaats 5. 

Om te onthouden

1. Onverzadigde vetten zijn gezonder zijn dan verzadigde vetten en hoe meer onverzadigd een vet is, des te gezonder is het.
2. Olijfolie is gezond, maar lijnzaadolie is gezonder. Deze held der oliën heeft niet alleen veel meer onverzadigde vetten dan olijfolie, maar ook de verhouding omega 3 en 6 is vele malen gunstiger in lijnzaadolie.
3. Olijfolie kan beter tegen verhitting (max. 190ºC) dan lijnzaadolie (max. 100ºC) en is daarmee een geschiktere olie om te gebruiken voor bakken.
4. Extra vierge is gezonder, behalve met frituren, dan is gewone olijfolie beter.
5. Veel overtrokken conclusies worden gepubliceerd waaruit lijkt dat olijfolie veel gezondheidsvoordelen heeft. In werkelijkheid zijn slechts weinig van deze conclusies waarheid.
6. De gezondheidseffecten van het gebruik van extra vierge olie zijn alleen aangetoond in onderzoeken naar olijfolie als onderdeel van het Mediterraanse dieet én in combinatie met de gezonde leefstijl in diezelfde gebieden. En het Mediterraanse dieet is veel meer dan alleen een dagelijkse scheut olijfolie.